Markante mannen
In de jaren twintig, de jaren waarin onze ouders en grootouders opgroeiden, waren er vier markante mannen in Vlodrop die we de komende weken nader zullen leren kennen. Het gaat om pastoor Martens, gemeentesecretaris Peter Mulders, burgemeester Jacques Maessen en volkskundige en tekstdichter Gerard Krekelberg. Die laatste is deze week eerst aan de beurt. Er liepen een paar jaar geleden nog mensen in het dorp rond die verhalen uit de tweede hand over Krekelberg kenden. Wie was hij?
Ik had wel eens iets over hem gelezen, maar hij kwam pas tot leven toen ik in oude kranten zijn soms gekunstelde schrijfsels tegenkwam en over hem las in gemeentelijke archiefstukken. Hij heeft maar veertien jaar in Vlodrop gewoond, maar is nu de beroemdste – aangenomen – zoon van het dorp.
Gerard was in 1864 geboren aan de overkant van de Maas, in Neeritter. Hij was eerst onderwijzer, maar had het grootste deel van zijn leven een succesvolle textielhandel in Roermond. In 1923, hij was toen 59, verhuisde hij met zijn gezin naar Vlodrop waar hij onderwijzer aan de gemeenteschool werd. Het gezin woonde op Grootestraat 7, naast gemeentesecretaris Peter Mulders.
Gerard Krekelberg (1864-1937) aan zijn schrijftafel. Gezien zijn leeftijd op deze foto, is deze misschien gemaakt in zijn woning aan de Grootestraat 7.
Vier jaar na zijn aanstelling ging de leiding van de school over van het gemeentebestuur naar het kerkbestuur. Krekelberg kreeg daarbij in een schimmige procedure ontslag. Ik vermoed dat het nieuwe kerkelijke schoolbestuur, onder leiding van de bazige pastoor Martens, af wilde van deze ontwikkelde en eigenzinnige man, die er misschien onconventionele ideeën op nahield. Het lijkt er niet op dat Krekelberg rancuneus was over zijn ontslag, want hij bleef erg betrokken bij zijn dorp. In elk geval kreeg hij toen zijn handen vrij voor zijn vele liefhebberijen.
Wilhelmina
Hij was zijn hele leven actief als dirigent, acteur, zanger en tekstdichter. Hij schreef de woorden van Limburgs volkslied (Waar in ’t bronsgroen eikenhout) dat, met muziek van Henri Tijssen, vanaf het begin een enorm succes was. In België kwam in 1918, na de Eerste Wereldoorlog, een krachtige stroming op gang die Nederlands Limburg wilde inlijven. Maar de Limburgse elite noch de gewone man had daar zin in en er ontstond een brede protestbeweging. Op 7 februari 1919 klonk Krekelbergs volkslied op het Haagse Malieveld en volgens de Katholieke Illustratie heeft koningin Wilhelmina uit volle borst meegezongen.
Kronkelende boschpaden
Krekelberg heeft veel rondgereisd in de provincie en schreef daar graag over. Wij hebben bijna geen foto’s uit die tijd, maar Krekelberg biedt ons in plaats daarvan zijn beeldrijke taal. De Limburgse tijdschriften en kranten gaven hem alle ruimte om te publiceren, ook als hij nu en dan een kritische noot plaatste over een in zijn ogen sukkelig gemeentebestuur.
In 1923 schreef hij een serie over ‘romantische plekjes in Limburg’. Daarin komt hij woorden te kort als het over Vlodrop gaat. De ‘gezellige, ruime Platz’ is ‘omkransd met vol en zwaar gekroonde linden- en olmenbomen’. Toch was hij niet tevreden want ‘de vroede vaderen’ zouden best meer geld mogen uittrekken om het dorp te verfraaien. Aan die Platz zou volgens hem een mooi nieuw raadhuis moeten komen, dat toen nog was ondergebracht in de voormalige school, die stond op de plek van de huidige kerk. Dat oude schooltje was te herkennen aan ‘het kereltje, dat er troont op de nok van het dak en met zijn wijsvinger tegen zijn mond verkondigt (…), dat in deze oude huizing vanaf vroege tijden tot heden wetenschap, wijsheid en recht worden gehandhaafd’.
In het artikel wandelt de schrijver daarna naar de Etsberg en langs de Rothe Bach ‘wier krachtig verval de schilderachtig gelegen Gietstappermolen, rustig wentelen doet’. Daarna is het ‘een zeldzaam genot over de kronkelende boschpaden de richting te volgen van de wonderschoone entourage van het peuterige station Vlodrop bij Dalheim.’
IJdel
Krekelberg heeft veel oudheidkundig onderzoek gedaan en in archeologische kring opgang gemaakt met zijn ontdekking van urnenvelden in Midden-Limburg. Bij historici maakte hij indruk met zijn archiefonderzoek naar Limburgse geschiedenis en zijn pionierswerk op het gebied van de volkscultuur. Zijn bibliotheek van driehonderd banden is later verdeeld over provinciale historische instellingen.
Hij was een beetje ijdel, met gespeelde bescheidenheid en voorbeeldige vroomheid. Hij hield ervan zijn vondsten mooi aan te kleden. Niet alle beweringen in zijn talloze publicaties waren wetenschappelijk degelijk onderbouwd. Toch steeg hij met zijn culturele en historische werk ver uit boven wat de mensen in de Midden-Limburgse dorpen doorgaans bezighield. Hij schreef artikelen samen met andere Limburgse grootheden zoals Pierre Kemp (winnaar van zowel de Huygensprijs als de P.C. Hooftprijs), Marie Koenen en Felix Rutten.
Vrouwe Prudentia
De foto boven dit artikel stamt uit ongeveer 1930 en we zien daarop in het plantsoentje voor het gemeentehuis een standbeeld van een vrouwenfiguur. Niemand van de naoorlogse dorpsgenoten kon het tot voor enkele jaren thuisbrengen. Was het een beeld van Maria, een andere heilige of van Wilhelmina? Zoiets zou in het dorpsbeeld kunnen passen. Ik had een klein geluksmomentje toen ik het antwoord aantrof in de necrologie van Krekelberg in het Limburgs Dagblad van 3 december 1937.
Krekelberg had al eens in de krant geklaagd over de gebrekkige aankleding van de Platz. Met een royaal gebaar kon hij dat verbeteren toen in 1929 het nieuwe raadhuis klaar was. Hij schonk zijn dorp dit twee meter hoge stenen beeld van de Romeinse vrouwe Prudentia, ‘dat thans te midden van een sierlijk plantsoen voor de deur van het mooie raadhuis staat opgesteld’.
Prudentia staat voor voorzichtigheid, verstandigheid en wijsheid. Zij is als het ware de zuster van vrouwe Justitia. Ik vind het opmerkelijk dat Krekelberg aan Vlodrop zo’n heidens beeld heeft geschonken. Wilde de wereldse onderwijzer aan zijn dorpsgenoten laten zien dat er ook een andere cultuur bestaat dan die van heiligen uit de Rooms-Katholieke Kerk?
Het Limburgs Dagblad sloot na zijn overlijden de necrologie van Krekelberg respectvol af: ‘Zoo heeft het eenvoudige burgermanskind, dat (…) zich in 1923 blijvend te Vlodrop vestigde, zijn land en volk aan zich verplicht.’
Vrouwe Prudentia heeft de inwoners van Vlodrop echter niet lang kunnen inspireren, want het beeld heeft de bommenregen van begin 1945 niet heeft overleefd. Krekelberg wordt – terecht – in het dorp geëerd met een standbeeld tegenover de kerk dat is onthuld ter gelegenheid van het tachtigjarig bestaan van zijn Limburgs volkslied.
Zijn neiging om zich met alles te bemoeien was wel eens lastig voor de andere notabelen van het dorp, zoals de toenmalige burgemeester Jacques Maessen. Met hem gaan we in de volgende aflevering kennismaken.
Reactie plaatsen
Reacties