Pas enkele jaren geleden vielen mij op het Oude Kerkhof van het dorp waar in opgroeide, drie graven op van burgemeesters met dezelfde achternaam: Johannes, Peter en Jacques Maessen. Zij bekleedden het ambt na elkaar tussen 1872 en 1932 en deden dat niet alleen in Vlodrop, maar gedurende vele jaren ook in de buurdorpen Posterholt, Melick-Herkenbosch en Sint Odiliënberg. In mijn familie werd gezegd dat deze mannen geen bloedverwanten waren, maar dat is niet helemaal waar. De oudste, Johannes Maessen, was een achterneef van mijn overgrootvader. De andere twee waren de zoon en een neef van Johannes.

Hoe was het mogelijk dat drie mannen uit dezelfde familie na elkaar burgemeester van hun eigen dorp waren. Wie had dat beslist? Wat voor karakters waren het? Wat vonden de mensen van Vlodrop van hen? Met dat soort vragen ging ik op onderzoek en ontdekte dat de eerste van de drie in de hele Roerstreek op handen werd gedragen, maar dat de laatste de oorzaak is geweest van grote conflicten in het dorp en dat hij met zijn staart tussen de benen is moeten vertrekken.

In het provinciaal archief vond ik stukken van de rijksrecherche en de Limburgse gouverneur over het persoonlijke en bestuurlijke gedrag van de laatste burgemeester. Ten slotte is zelfs de minister van Binnenlandse Zaken zich met die zaak gaan bemoeien. De affaires rond deze Jacques Maessen hebben voor veel beroering in het dorp gezorgd, maar zij hebben nooit in de kranten gestaan. Ook ontdekte ik een knetterende ruzie in de jaren 1920 tussen een deel van de gemeenteraad en de befaamde en geliefde pastoor Martens over de bouw van de huidige kerk van Vlodrop.

Het verhaal over deze lokale persoonlijkheden is aardig, maar nog interessanter vond ik het om tegelijk een beeld te krijgen van het leven in mijn dorp in de tijd van mijn grootouders. Als politicoloog interesseerde me ook de relatie tussen de inwoners en hun gemeentebestuur en de vraag hoe zo’n dorp anderhalve eeuw geleden werd bestuurd, of beter: zichzelf bestuurde. Want voor bijna alles moesten te mensen zelf de handen uit de mouwen steken om hun dorp te onderhouden.

Tegelijk met de geschiedenis van die bestuurders ontstond een verhaal over hoe Vlodrop eigenlijk in heel korte tijd moderniseerde. Rond 1870 was het een tamelijk afgelegen dorp waarvandaan één keer per week een voerman naar Roermond reed. Maar al vijfenveertig jaar later kwam er drie maal daags een stoomtram uit de stad aan en kon je met de tram en de trein in één dag op een neer naar bijvoorbeeld Maastricht. En zelfs die tram werd binnen zestien jaar alweer ingehaald door iets wat nog moderner was: vrachtauto’s en een buslijndienst.

De teksten en foto’s van dit boek zijn tussen oktober 2023 en maart 2024 als wekelijks feuilleton verschenen op de website LangsdeRoer.nl. In het huis-aan-huisblad RoerdalenNU kregen de lezers telkens een aankondiging van een nieuwe aflevering, waardoor 3.400 keer iemand die website heeft bezocht en die bezoekers bij elkaar ruim 13.500 pagina’s hebben gelezen. In de loop van die weken werd ik door oudere en jongere lezers aangemoedigd door te gaan en kwam herhaaldelijk de vraag naar een boekje op tafel. En terwijl ik dat voorbereidde, werd op 24 april 2024 de fraai gerenoveerde Markt van Vlodrop officieel in gebruik genomen. Een artikel dat ik in die tijd over de geschiedenis van de Markt had samengesteld, heeft ook een plaats in dit boekje gekregen.

Het speuren in oude documenten en artikelen heeft mij veel geleerd over het leven in zo’n dorp als Vlodrop. Het gaat over een tijd die helemaal niet zo ver achter ons ligt, want mijn oma van moeders kant, Maria Gertrudis (Trienke) Cuijpers, is in 1888 geboren en woonde tot haar overlijden in 1982 bij ons gezin in huis, ruim nadat ik daar in 1973 al uit was vertrokken.

Over die oude tijd is – net als in de andere Vlodropse gezinnen – eigenlijk nooit gesproken. Dat komt, denk ik, doordat sindsdien letterlijk onvoorstelbaar veel in de samenleving is veranderd, maar ook doordat de Tweede Wereldoorlog ertussen zat waarna alles opnieuw moest beginnen. Met dit boekje probeer ik die lacune een beetje op te vullen. Het gaat weliswaar over Vlodrop, maar in al die andere dorpen langs de Roer en de Maas, in Nederland, Duitsland en België zal het niet veel anders zijn gegaan. Het was er meestal heel stil, totdat met de stoomtram de rest van de wereld binnen bereik kwam.

Pieter Maessen,
Den Haag /Vlodrop augustus 2024